Arabistan, Tebuk/Hisma حسمی ‘da Ebu Muhammed Amr bin Râfi’a ait 6 Rebiülâhir 44/ 7 Temmuz 664 Tarihli çok önemli erken İslâmi dönem kaya yazıtı ve tercümesi
Arabistan,
Tebuk/Hisma حسمی ‘da Ebu Muhammed Amr bin Râfi’a ait 6 Rebiülâhir 44/ 7
Temmuz 664 Tarihli çok önemli erken İslâmi dönem kaya yazıtı ve tercümesi
Bu çok çok değerli keşiflerinden
ve paylaşımlarından dolayı Arkeolog/Epigrafist/Tarihçi
فريق الصحراء
@AlsahraTeam 'a teşekkürü borç biliriz
شكراً جزيلاً لفريق الصحراء
@AlsahraTeam
لأجل اكتشافاتهم و تغريداتهم و
مشاركاتهم و قراءتهم القيّمة للنقوش الاسلامية المبكرة
انا ابو محمد عمر
و بن رفع اسل
ربي رضاه و
كتبت لخمس ليل
خلون من شهر ربيع
الاخر من سنة
اربع واربعين
Ben Ebu Muhammed Amr bin
Râfi’ , Rabbimden Rızâsını diliyorum. Ve (bunu) kırk dört senesinde Rebîülâhir
ayından beş gece geçmişken yazdım.
تعليق فريق الصحراء
حفظهم الله
النص كاملاً: أنا ابو محمد عمرو
بن رافع اسأل ربي رضاه , وكتبت لخمس ليال خلون من شهر ربيع الآخر من سنة
اربع واربعين.
يلاحظ في السطر الأخير تقاطع
عصا الألف من “اربعين” مع ذيل النون من “من”
كم فرحنا بهذا النقش ! فهو نقش
مهم جداً وجدناه في طرف جبل صغير قريب من الدرب ويصلح استراحة, الصبغة
الصحراوية ضعيفة لكن النقش واضح على الطبيعة لأنه محفور بشكل جيد والصور لا تعطيه
حقّه. وقد زرناه مساء ثم جئنا صباح يوم آخر لتصويره فلم نجد فرقا في الوضوح.
وهذا النقش المبكر يتميز بأنه
ذكر اليوم والشهر وهذه ظاهرة جديدة في النقوش العربية لم يسبق اليها لكنها
ولا شك صيغة معروفة في الرسائل البريدية ذلك الزمن. والتاريخ يوافق ٧\٧\٦٦٤م اي السابع من يوليو -تموز- اي في فصل الصيف وهذا
مهم لنا فقد حققنا ان درب حسمى هو الدرب المفضّل للمسافرين بين الحجاز وبين مصر
والشام لأنه مرتفع وطقسه الطف بكثير من حر تهامة حيث الدرب الساحلي والظل متوافر
على طول الدرب:
هذا ثالث أبكر نقش نعثر
عليه في حسمى:
الأول: نقش عام ثلاثين,
والثاني نقش عام ثلاثة واربعين
وهذا النقش بعده بعام
ملخّص : النقوش الإسلامية
المؤرخة قبل سنة ٥٠هـ
ملاحظات |
المكتشف / الناشر |
الموقع |
الكاتب |
العام الهحري |
د علي غبان ؟هيئة
التراث |
قرب العلا الجحفة |
زهير زهير |
24 نقشين |
|
مجلة اطلال عدد18 وله صور حديثة |
كاواتوكو؟ |
نجران -الخشيبة |
عبد الله |
27 |
فريق الصحراء |
حسمى |
عبد الله |
30 |
|
المتحف الاسلامي بالقاهرة |
حسن الهواري |
مصر |
عبدالرحمن الحجري |
31 |
كتاب نقوش حسمى |
فريق الصحراء |
حسمى |
شريح |
43 |
هذه الصفحة |
فريق الصحراء |
حسمى |
عمرو بن رافع |
44 |
ورغم ان الاسم : عمرو بن
رافع ثنائي ومتكرر ولا يمكن الجزم بكاتبه لكن هناك شخص له ذكر تنطبق
عليه الشروط المكانية والزمانية , هذا الشخص قال عنه في تهذيب التهذيب لابن حجر:
عمرو بن رافع العدوي، مولى عمر. وقيل مولى حفصة ام المؤمنين.
وهو كاتب مشهور بالكتابة
ففي كتاب شرح مشكل الاثار للطحاوي هذه الرواية المهمة التي تدل على ان عمراً بن
رافع اشتهر بأنه كاتب: : حدثنا
علي بن معبد قال: حدثنا
يعقوب بن إبراهيم بن سعد قال: حدثنا أبي
, عن ابن إسحاق قال: حدثني
أبو جعفر محمد بن علي , ونافع مولى عبد الله بن عمر أن عمرو بن رافع مولى عمر
بن الخطاب رضي الله عنه حدثهما أنه كان يكتب المصاحف على عهد أزواج النبي صلى الله
عليه وسلم , فقال: استكتبتني
حفصة ابنة عمر زوج النبي صلى الله عليه وسلم مصحفا
, وقالت لي: إذا
بلغت هذه الآية من سورة البقرة فلا تكتبها حتى تأتيني فأملها عليك كما حفظتها من
رسول الله صلى الله عليه وسلم ،
وروى عنه: زيد
بن أسلم، ونافع مولى ابن عمر، وأبو سلمة بن عبد الرحمن، وأبو جعفر محمد بن علي بن
الحسين ..ذكره
ابن حبان في “الثقات”
قلت: ذكره
البخاري وحقّق صحة اسمه فقال: ” قال بعضهم: عمر بن رافع، ولا يصح، وقال
بعضهم: أبو
رافع وقال ابن الحذاء: لعمرو
بن رافع هذا عقب، وربما انتسبوا في لخم.
قلت فالشروط الزمنية تنطبق
عليه فهو تابعي من القرن الأول وهو مشهور بالكتابة وهو من لخم ولخم من
عرب الشام فله صلة تضطره للمرور بدرب حسمى والله أعلم
Bu yazıt, gün ve ayını
belirtmesi ile temayüz eden/ayrıcalıklı erken İslâmi dönem yazıtlarındandır. Daha önce bu
kadar erken döneme ait yazıtlarda bu şekilde detaylı tarih kaydına rastlanılmamıştı. Buradaki tarih
(Kırk dört Senesi Rebiülahir ayından beş gece geçmişken) 6 Rebiülâhir 44/ 7 Temmuz 664 Pazar günü Tarihine,
yaz ortasına tekabül etmektedir. Hisma Geçidi Hicaz, Mısır-Şam arasında seyahat
edenleri için en uygun geçittir. Zira, irtifa’ı yüksek bir mevki olup havası Tehâme’nin
sıcaklığına göre daha serin ve latiftir. Sahile yakın ve gölgelik alanları da fazladır.
Bu bizim Hisma’da bulup
keşfettiğimiz en erken döneme ait üçüncü kaya yazıtıdır. Daha öncekiler Hicri
30 ve Hicri 43 Tarihliydi.
Bu şekilde Hicri 50 Senesi
önesine tarihli olup bulunan erken İslâmi dönem kaya yazıtlarını şöyle sıralayabiliriz:
Ali Ğabbân’ın El-Ula
yakınlarında keşfettiği Züheyr’e ait H. 24 Tarihli yazıt
https://mufity.blogspot.com/2020/10/arabistanda-medine-i-munevverenin.html
Yine Züheyr’e ait Cuhfe’de
bulunan aynı tarihli başka bir yazıt
https://mufity.blogspot.com/2022/05/medine-i-munevverede-yeni-cok-onemli.html
Necran/El-Haşîbe’de
bulunan H. 27 Tarihli Abdullah’a ait yazıt
Tebuk/Hisma’da فريق الصحراء @AlsahraTeam ‘in bulup keşfettiği 30 Tarihli Abdullah’a ait yazıt
https://mufity.blogspot.com/2022/05/arabistan-tebuk-hisma-da-muhtemelen.html
Mısır-Kahire İslâm
Eserleri Müzesinde bulunan Abdurrahman El-Hicazi/El-Hicrî’ye ait Cemaziyel Ahir
31 Tarihli Mezar Şâhidesi
https://mufity.blogspot.com/2021/02/msr-kahirede-islam-eserleri-muzesinde.html
Tebuk/Hisma’da فريق الصحراء @AlsahraTeam ‘in bulup keşfettiği Beni Adiy’nin âzadlısı Şureyh’e ait 43 Tarihli yazıt
https://mufity.blogspot.com/2021/04/arabistan-tebuk-hisma-da-muhtemelen.html
Tebuk/Hisma’da فريق الصحراء @AlsahraTeam ‘in yeni bulup keşfettiği Ebu
Muhammed Amr bin Râfi’a ait 6 Rebiülahir 44/7 Temmuz 664 Pazar tarihli bu yazıt
Amr bin Râfi’ عمرو بن رافع adı mükerren kullanılan adlardan birisi
olmasına karşın, İbn Hacer El-Askalani’nin تهذيب التهذيب
kitabına göre zaman ve mekan şartlarları ile yazıt sahibine intibak eden Hz.
Ömer (R.A) veya Hz. Hafsa (R. Anha.) Vâlidemizin âzadlısı Amr bin Râfi’
El-Adevî bulunmaktadır.
Tahavi’nin Müşkilu’l-Âsâr
Şerhine göre Amr bin Râfi’ kitabet/kâtiplikle meşhur olmuş. Buradaki rivayete
göre Hz. Peygamber’in Ezvâc-ı Tâhiratı uhdesinde Mesâhif-i Şerifeler kitâbet
edermiş. Ondan gelen rivayete göre” Hz. Ömer’in kızı ve Reslullah (S.A.V)’ın
Zevcesi Hafsa benden bir Mushaf yazmamı taleb etti. Ve dedi ki: “ Bakara
Suresinde şu Âyet-i Kerimeye geldiğinde bana getirmeden yazma. O Âyet-i
Kerimeyi Resulullah (S.A.V)’tan işitip hıfz ettiğim şekilde sana imlâ
ettireceğim”
Amr bin Râfi’ Siqa hadis
ravilerinden olup kendisinden Zeyd bin Eslem, İbn Ömer’in âzadlısı Nâfi’, Ebu
Seleme bin Abdirrahman, Ebu Ca’fer Muhammed bin Alî bin El-Hüseyn (İmam
Muhammed El-Bâkır) rivâyette bulunmuştur.
İbn Hibbân Amr bin Râfi'i Es-Siqât’ta
zikretmiştir.
İmam Buhari Tarihinde
ismini tashih ederek Ömer olmadığını, Amr olduğunu tahkik etmiştir:
Yorumlar
Yorum Gönder