Loristan-Kelhor'da Hasanveyh Kürt Hanedanının ikinci hükümdarı Ebu'n-Necm Bedir bin Hasanveyh bin El-Huseyn'e ait 374/984-85 Tarihli Kürt-İslâm tarihinin en önemli ve bilinen en eski kitâbesi olan Arapça köprü kitabesi. Kitâbe okuma ve Türkçe, İngilizce, Kürtçe tercüme: Müfid Yüksel

Ağustos 04, 2024

Loristan-Kelhor'da Hasanveyh Kürt Hanedanının ikinci hükümdarı Ebu'n-Necm Bedir bin Hasanveyh bin El-Huseyn'e ait 374/984-85 Tarihli Kürt-İslâm tarihinin en önemli ve bilinen en eski kitâbesi olan Arapça köprü kitabesi. Kitâbe okuma ve Türkçe, İngilizce, Kürtçe tercüme: Müfid Yüksel

Bu köprünün ve İnşâ kitabesinin fotoğraflarını bizimle paylaşan Hayrullah Önal @hayrullahonall ‘a teşekkürü borç biliriz:

https://x.com/hayrullahonall/status/1817181289750958116

Arapça Kitâbenin Okunuşu

بسم الله الرحمن الرحيم انشأه و

......... الملك الاجل

ابو النجم بدر بن حسنويه بن الحسن

اطال الله بقائه ابتغاء ثواب االله عزّ و جلّ

في سنة اربع و سبعين و ثلث ماية

أناله الله عليه

Rahman ve Rahîm Olan Allah’ın Adıyla

Onu, ……. Seçkin hükümdar/Melik Ebu’n-Necm Bedr bin Hasanveyh bin El-Huseyn, Allah O’nun bekâsını/varlığını uzun kılsın, Sevâb-ı İlahiyeyi, Aziz ve Şanı Yüce Olsun, kazanıp nâil olmak için üç yüz yetmiş dört senesinde inşâ etti. Allah (itmamına) nâil kılsın

(Kitâbenin ikinci satırının bazı kelimeleri yıpranma ve dökülmeden dolayı okunamamıştır)

English Translation:

In the Name of Allah/God, the Most Beneficent, the Most Merciful

The glorious king his magesty Abu’n-Najm Badr ibn Hasanwayh bin Husayn…… constructed that (bridge), May Allah/God prolong his life, to win-seek the Almighty Allah's pleasure and reward. That is in the year three hundred seventy four (374) . May God bless him to achieve his goal.

Kürtçe Tercümesi

ترجمه يا ويێ كرمانجی:

بناڤێ خدێ رحمن و رحيم، مهربان و دلوڤان

اوی (پرێ) ميرێ\ملكێ برێز ابو النجم بدر بن حسنويه بن الحسين، خدێ هبونا وی درێژ بكه ، كو بگهێژه ثوابا خدێ تعالی د سالا سێصد و حفتێ چارێ دا دايه چێكرن

خدێ وی بگهژينه انجامێ

Notlar

Hasanveyhler hanedanı Kürtlerin Barzikan aşiretinden Ebu’l-Fevâris Hasanveyh bin El-Hüseyn tarafından Azerbaycan, Zagros Dağ silsilesi çevresi ile Şehrizor ve Huzistan bölgelerine kadar uzanan coğrafyada kurulmuş ilk Kürt Hanedanıdır.

Hasanveyh Buveyhilerin vassalı iken istiklalini ilan etmiş kısa zamanda büyük bir güç ve şöhrete kavuşmuş. Milâdi 959’da kurulan Bu hanedan Miladi bir 1015 senesine kadar yarım asırdan fazla bölgede hüküm sürmüş hükümdarları kendi adlarına sikke darb etmişlerdir.

Hasanveyh vefat tarihi olan 369/979 senesine kadar 20 yıl hüküm sürmüştür.

Yerine oğlu Ebu’n-Necm Bedr bin Hasanveyh hükümdar olup 1014 senesine kadar hüküm sürmüştür. Ebu’n-Necm Bedr bin Hasanveyh hanedanının sınırlarını genişletmiş adına sikkeler bastırmıştır.

Bağdat Halifesi tarafından kendisine Nâsiru’d-Devle lakabı verilmiştir. Ülkesinin hudutları Ahvaz, Huzistan, Brucerd, Esedâbâd, Loristan, Dinever, ve Nihâvend’e kadar uzanmaktaydı. Dağlık coğrafyada bile yollar ve köprüler ve Kirmanşah’ta Sermâc kalesini yaptırır. Bedr bin Hsanveyh 405/1014’te oğlu Hilâl bin Bedr ile ihtilafa düşer aralarında muharebeler olur. komutanları tarafından katledilir. Yerine Hilâl bin Bedr geçer. Ancak Buveyhiler Bedir’in ülkesine göz diker. Buveyhilerden Şemsuddevle askerleri ile saldırır. Şiddetli muharebelerden sonra Hilâl bin Bedr katledilir. (405-1015). Hasanvey devleti parçalanıp küçük emirliklere dönüşür. Hasanveyhler Dinever ve Mahiki bölgesinde belli bir dönem daha hüküm sürmeğe devam ederler.

Ebu’n-Necm Bedr bin Hasanveyh Kelhor كلهور daki bu köprünün yanısıra, Looristan bölgesinde 999-1009 yılları arasında Kaşkân كاشكان köprüsünü de inşa eder. Pehleviler idaresi dönemindeki yol yapımında Kaşkân köprüsü tahribata uğrar inşâ kitâbesi müzeye nakledilir.

https://www.hamshahrionline.ir/photo/193809/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%BE%D9%84-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C-%DA%A9%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D9%84%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86

https://en.wikipedia.org/wiki/Kashkan_Bridge