Akkoyunlu Hükümdarı Ve Uzun Hasan’ın Oğlu Sultan Yakub’un Muş-Bulanık Abri Köyündeki Seyyid Aynu’l-Melek/Aynu’l-Melik Zaviyesi İle Alakalı Verdiği 887/1482 Tarihli Farsça Hüküm
Akkoyunlu
Hükümdarı Ve Uzun Hasan’ın Oğlu Sultan Yakub’un Muş-Bulanık Abri Köyündeki
Seyyid Aynu’l-Melek/Aynu’l-Melik Zaviyesi İle Alakalı Verdiği 887/1482 Tarihli Farsça
Hüküm.
Not:
Böylesine önemli tarihi bir belgeyi bize gönderme lütfunda bulunan Seyyid Aynu’l-Melek
ve Şeyh Tahir El-Abrî sülâlesinden dostumuz Mehmed Said Selvi’ye teşekkürü borç
biliriz
Akkoyunlu
Hükümdarı Sultan Yakub Bahadır'ın Yeni bulunan Muş-Bulanık Abrî köyünde Seyyid
Aynu'l-Melik ahfâdına/dergâhına verdiği 887/1482 Tarihli Farsça hüküm hem bölgeyle ilgili hem Akkoyunlulularla hem de
Fars dili ile ilgili çok önemli bir tarihi belge niteliğindedir.
هوالغنی
الحكم لله
ابوالمظفّر يعقوب بهادر
حكام و عمال و مباشران اشغال نواب اجلای وكلای عالی و كدخدايان آنجا بدانند كه
دراينوقت رئس الاقطاب و سلالة الانجاب شيخ الشيوخ السيّد.... بدرگاه جهانپناه آمد
و نمود كه قريۀ آبری بزاويۀ سيّد عين الملك معرّف و مسلّم است و با غايتهيچ آفريدۀ
بعلّت مال رسوم سابقا و حالا متعرض او نشده اند و بر طبق اين معنی قاضی و كلامران
آنجا اداء شهادت نمودند بنابران مقرّر فرموديم كه حچن نمودۀ واقعی باشد لاسيّما
بالاصل و بالامّ كه از قديم الايام الی الآن همه ساله استمراركه يافته شد و داخل
جمع اخلاط نشده بشو درتحت جمع محلّی مرقومه داشته و حچن درازمنۀسابقه فرمان حضرت
خاقانی جنّت مكانی بيگ بابام معاف و مسلّم بحصه باش و با اكنون مستمرّ و برقرار
فرموديم كه احدا من الآحاد مزاحم قشله نباشند و در مال تقرری آنجا قصوری نشود
بهماندستور متعرض نكرديد و بطريقی كه با اكنون عمل نموده باشند عمل نمايند و
بنابران قدغن و امر نموديم كه فردا من الافراد بجهت تكالفات و بعلّت خارجيات كه
ابواب آن مشار و دست از بيكار و شكار و الام و الاغ بعرض محبّ اعلام نمايند تعويل
و اعتماد بتوقيع رفيع اشرف اعلی نمايند . تحريرا في ثانی ربيع الاول سنه سبع و
ثمانين وثمان مأ ئة
٨٨٧
Tercümesi:
Huve’l-Ganiyy
Ebu’l-Muzaffer Yakub Bahadır
Valiler, Vazife sahipleri, meslek idarecileri ve yüce seçkin
vükela naipleri ve o tarafların kethüdaları bilsinler ki, Bu zamanda
Kutupların/Aktâbın ve asil/necip sülâlenin reisi, şeyhlerin şeyhi
Es-Seyyid….Cihanpenah/âlemin sığınağının huzuruna/kapısına gelip (beyyine) gösterdi ki,
Seyyid Aynu’l-Melek/Melik[1]
Zâviyesi ile bilinen, maruf olan Abrî karyesi/köyü geçmişte ve halen hiçbir
kimse, hiçbir insan mal vergisi sebebi ile oraya uğramamış, rusum talebinde
bulunmaz imiş. Ve bu manaya mutabık olarak oradaki kadı ve diğer söz sahipleri
de şehadette bulundular. Ona binaen, mukarrer kılıp/kararlaştırıp buyurdum ki, her
ne suretle bir arz vâkî olsa özellikle aslı ve menşei ile eski zamanlardan bu
ana değin her sene devam bulmuştu. Ve Ahlat’ta toplananlara da dahil olmamış,
yukarıdan aşağıya mezkur mahalde toplananlara dahil olmuş. Vaktaki, geçmiş
zamanlarda Cennet-Mekân Beybabamın[2] ferman-ı
hazret-i hakânisi ile (orası) muâf ve
hisse ile müsellemdi. Ve şimdiyle aynen devam edecek şekilde karar
buyurdum ki, kimselerden hiç kimse Kışlıklarında zahmet, sıkıntılara maruz
kalmasın. Orada kararlaştırılmış/mukarrer mallarda herhangi bir kusur
bulunmasın. Ve bu düstur üzere talepte bulunmayasınız. Şu ana kadar amel edilen
tarik üzere iş görsünler. Ve ona binaen yasak koyup emir buyurdum ki, efradtan
hiçbir ferd zorluk/meşakkat çıkarma, tekalif yükleme
yönünde veya bunun haricinde olanlar
hususunda rahatsızlık verip tazyik ederek, o şan, şeref, ihtiram sahibinin
kapılarını zorlamayacak, mallarının gasp ve yağmaya uğramaması hususu, ulam ve
ulak vasıtası ile bildirilecek, arz ve beyan edilecek. En yüce şeref sahibinin
emir ve fermanına itimad edilip ona göre mes’uliyet alınsın.
İki Rebiülevvel sene sekiz yüz seksen yedide yazıldı
887
Belgede Akkoyunluların, gerek Eyyubiler, gerekse
Memlüklüler ve Osmanlılar gibi Ehl-i Beyt’ten olan Seyyid-Şerif ailelerine ve
bunlara âit zâviyelere, mülklere hürmet göstererek vergi, rusum vs. den muaf
tuttukları görülmektedir. Bu hususta önceki devlet/hanedanların adet ve
tatbikatını aynen takip etmişlerdir.
Gerek bu belge gerekse Hicri 823 tarihli vakfiye metni
eski devirlerden beri Muş-Bulanık Abrî köyündeki Aynu’l-Melek Seyyid ailesinin varlığını ve buna
dair vesikaların olduğunu ortaya koymaktadır.
Eski Türkçe metinlerde kullanılan ve halen bazı
bölgelerde konuşma dilinde var olan “ Ne zaman, ne zaman ki, her ne zaman,
vaktaki, ne suretle” anlamlarına gelen, Haçan/Kaçan خچن قاچان
قچن edatı ( Cem Dilçin,
Yeni Tarama Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1983, Shf.121) Farsça belge
metninde iki kez حچن şeklinde yer almıştır. Türkçe bu
edatın Farsça bir metinde kullanımına ilk kez rastlanılmaktadır.
Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan'ın, Kışı Diyar-ı Rum'da geçireceğini bildiren, Karamanoğlu Pir Ahmed Bey'e, 1 Rebîussânî 877/5 Eylül 1472 Tarihli Farsiyyu'l-İbâre Hükmü
Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan'ın, Kışı Diyar-ı Rum'da geçireceğini bildiren, Karamanoğlu Pir Ahmed Bey'e, 1 Rebîussânî 877/5 Eylül 1472 Tarihli Farsiyyu'l-İbâre Hükmü
Abrî Köyünde Şeyh Aynu'l-Melek Zâviyesi Ve Camii
Abrî Köyünde Şeyh Aynu'l-Melek Zâviyesi Ve Camii
Akkoyunlular
Ve Sultan Yakup İle İlgili Bakınız:
Feridun
Ahmed Bey, Nişancı, Münşeâtü’s-Salâtîn, Yazma,
Topkapı Sarayı Kütüphanesi Yazmaları, R.1960
Feridun
Ahmed Bey, Nişancı, Münşeâtü’s-Salâtîn, Takvimhâne-i Amire, 1265
Hasan-ı
Rumlu, Ahsenü’t-Tevârîh, Çeviren: Mürsel Öztürk, TTK Yayınları, Ankara, 2006
John E.
Woods, The Aqquyunlu Clan, Confederation, Empire: A Study in 15th/9th Century
Turko-Iranian Politics, Bibliotheca Islamica, Minneapolis&Chicago, 1976
John E.
Woods, 300 Yıllık Türk İmparatorluğu: Akkoyunlular, Türkçe’ye Çeviren: Sibel
Özbudun, Ek Yazılar Ve Açılamalar: Necdet Sakaoğlu, Milliyet Yayınları,
İstanbul, 1993
Uzunçarşılı,
Prof. Dr. İsmail Hakkı, Anadolu Beylikleri, Ve Akkoyunlu, Karakoyunlu
Devletleri, TTK Yayınları, Üçüncü Baskı, Ankara, 1984
Not: Tüm Yayın Hakları Mahfuzdur.
Not: Tüm Yayın Hakları Mahfuzdur.
[1] Abri
köyü ve zâviyesi ile ilgili bir kısım 18. Ve 19. Yüzyıllara ait muahhar
vesikalarda Aynu’l-Melek عين الملك şeklinde değil, Aynuddîn
عين الدين veya Abdülmelik عبدالملك şeklinde galat şekilde kaydedilmiştir. Gerek vakfiyede gerekse bir kısım başka vesikalarda Şeyh Seyyid Aynu'l-Melek bin Ramazan şeklinde kaydedilmiştir.
[2] Fatih
Sultan Mehmed’in çağdaşı/muasırı olan ünlü Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan
(Vefatı:1478)
Yorumlar
Yorum Gönder