ŞEYH ABDURRAHMAN ET-TAHİ VE ŞEYH MUHAMMED ZİYÂUDDİN

Eylül 15, 2018

ŞEYH ABDURRAHMAN ET-TAHİ VE ŞEYH MUHAMMED ZİYÂUDDİN

Şeyh Abdurrahman Et-Tâhî

Şeyh Abdurrahman Et-Tahî Bin Molla Mahmud, Kürdistan’daki Nakşibendî-Halidî meşayihinin ünlülerinden olup aslen, Şirvan kazasının Bervuj nahiyesinin Mâvît köyünde bulunan hüsamân aşiretine mensup olup, babası Molla Mahmud’un Bitlis’in Hizan kazasının Tah köyüne yerleşmesi dolayısıyle, Tahî nisbeti ile anılmıştır. Kuvvetli bir medrese tahsili gördükten sonra tasavvufa intisab etmiştir. Önceleri Kadirî-Rufa’î tarikatına intisab ederek, Şeyh Emin Şirvani’nin müridi olur. Ancak Şeyh Emin Şirvani bir süre sonra şeyhi olan ünlü Kerküklü Şeyh Abdurrahman Halis Et-Talebânî tarafından rededilince, bu şeyhi bırakarak, Kadirî şeyhlerinin büyük meşayihinden Şeyh Nureddin El-Berifkânî’ye intisap eder. Daha sonra ise, Nakşibendi-Halidi tarikatına meylederek, bu tarikatın ünlü şeyhlerinden Şeyh Sibğatullah El-Arvasî’ye (Vefatı:1287/1870) intisab eder. Tâh köyünde büyük bir medrese kurar. Bu sırada, Tah’a yakın Nors köyünden olan Bediüzzaman Said Nursi de bunun medresesinde tedrisata başlar. Sonraları ise şeyhinin işaretiyle Norşin’e giderek orada yerleşir ve tarikat faaliyeti ile birlikte medrese faaliyetini de burada sürdürür. 20 Rebi’ulevvel 1304/1886 tarihinde 75 yaşında olduğu halde Norşin’de vefat eder. Burada hususi türbesinde medfundur. Minah ve İşârât adlı eserleri basılmıştır.

Arapça-Farsça Mektubatı ise basılmamıştır . 19 halifesi olup, en başta geleni şeyh Fethullah El-Verkanisî’dir.

(Vefatı:1317/1899). Diğer Halifeleri ise şunlardır:

Şeyh Muhammed Samî El-Erzincanî (Erzincanlı olup, türbesi Erzincan’ın şehir merkezindedir. Hâce-i Ezircani lakabıyla anılmıştır)

Şeyh İbrahîm El-Çokreşî (Erzurum Karayazı ilçesinin Çokreş köyündendir)

Şeyh Mustafa El-Bidlisî (Şeyh Abdurrahman Et-Tahî’nin aynı zamanda kâtibi olup, kendi el yazısıyla bir mektubu özel kütüphanemizdedir.)

Hacı Süleyman El-Bidlisî

Hacı Yusuf El-Bidlisî (Bajarî)

Şeyh Abdülhâdî El-İspahirtî (Hizan’ın Çerçah Köyünden)

Şeyh İbrahîm En-Neynikî (Muş-Bulanık’ın Neynik Köyü)

Es-Seyyid Tahir El-Abrî (Muş-Bulanık’ın Abri Köyü)

Molla Ahmed Ed-Dumlî Taşkesenî (Erzurum)

Molla Abdullah El-Hizânî (Hizan’ın Hurus Köyünden)

Şeyh Abdullah Subaşî (Köse Halife, Norşinli)

Molla Reşîd Subaşî (Norşinli)

Es-Seyyid İbrahîm El-Es’ardî

Eş-Şeyh Abdülkahhar El-Es’ardî (Siirt-Kurtalan-Zokayd Köyünden)

Eş-Şeyh Abdülhakîm El-Fürsafî (Siirt, Şeyh Muhammed El-Hazîn’nin-Vefatı: 1308- yeğeni)

Şeyh Abdülkâdir El-Mollakendî (Muş-Bulanık Mollakend Köyünden)

Hacı Yusuf El-Koşkî (Erzurum-Hınıs Koşk Köyünden)

Şeyh Abdurrahman Et-Tahî’nin tarikat silsilesi Mevlâna Halid-i Bağdadî’den şu şekilde gelir.

Mevlana Halid-i Bağdadî (Vefatı:1242/1827)

Seyyid Taha En-Nehrî El-Hakkârî (vefatı.1269/1852)

Seyyid Sibğatullah El-Arvasî (Vefatı:1287/1870)

Şeyh Abdurrahman Et-Tahî (Vefatı: 1304/1886)

Şeyh Abdurrahman Et-Tâhî’ye Murat Nehri Üzerinde Üç Gözlü Kârgir ve Sağlam Bir Köprü Yaptırmasından Dolayı Üçüncü Rütbeden Mecîdî Nişânı Verilmesine Dair Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde Yer Alan Vesika

BOA.

İ. DH,

962/ 76124

4/Z/1302

Fi 12 Mart Sene 1300 Tarih Ve Otuzdokuz (39) Numaralı Muş Meclis-i İdâre Mazbata Sûretidir.

Üstâdiye gibi masârıfâtı tarafından tesviye ve teşvikât-ı lâzime ile Bulanık kazâsında kâin Kara Ağıl ve Bitlu karyeleri arasında Murad Nehri üzerinde üç gözü şâmil kâgir olarak metîn bir köprü hulefâ-yı Nakşibendiyyeden Şeyh Abdurrahman Efendi tarafından ahâli yardımıyla müceddeden inşâ edilmiş ve ikibin (2000) kuruş masârıf vukû’u tahmînen anlaşılmıştır. Maâmafih, köprü-yi mezkur vilâyet-i celîleleriyle bura ve Erzurum vilâyetinin kervânıyla ebnâ-yı sebîli memerrgâhında vâki’ olmakla cümlenin menâfı’ını mucib bir âsâr-ı hayriyyeden ma’dûd olub hazîneye dokunmaksızın şeyh-i mumaileyhin külliyetli sarfiyyâtla nezâreti tahtında olarak şu sûretle inşâ ve itmamına himmetleri muvaffakiyet-i ‘aliyye-i cenâb-ı vilâyetpenâhîleri eser-i feyz-i bâhiresi semeresi bulunmağla ‘arz-ı teşekküre ve şeyh-i mumaileyhin bu bâbtaki sa’yi ve ihtimâmı şâyeste-i nazar-ı ‘âtıfet bulunduğunun ‘arz ve ifâdesine cür’et olunur. Ol bâbta ve her hâlde emr u fermân hazret-i men lehu’l-Emrindir.

Nâfi’a Nezâret-i Celîlesine

Devletlu Efendim Hazretleri

Hulefâ-yı Nakşibendiyye’den Şeyh Abdurrahman Efendi’nin Murad Nehri üzerinde cesîm ve metîn bir köprünün inşâsına muvaffak olduklarına dâir Muş Sancağı meclisi idâresinden vâridolan mazbata sûreti meclis-i idâre-i vilâyet ifâdesiyle leffen takdim kılınmış ve şeyh mumaileyhin bu gibi âsâr-ı nâfi’a ve hayriyye te’sisine olan mesâ’i ve ikdâmları fazîlet-i zâtiyesi eseri bulunmuş olmağın olbâbta emr u fermân hazret-i menlehu’l-Emrindir.

Fi 10 C. 1301 Ve Fi 26 Mart 1300

Mühür: Arif (Bitlis Vâlisi)

Nezâret-i Umûr-i Nâfi’a

Mektûbî Odası

No: 7

Huzûr-i Fehâmetmevfûr-i Cenâb-ı Sadâretpenâhîye

Ma’ruz-i Çâker-i Kemîneleridir ki,

Hulefâ-yı Nakşibendiyye’den Abdurrahman Efendi’nin Murad Nehri â-yı Nakşibendiyye’den Abdurrahman Efendi’nin Murad Nehri üzerinde cesîm ve metîn bir köprünün inşâsına muvaffak olduğuna dâir Muş sancağı meclis-i idâre mazbatasının leffiyle Bitlis vilâyeti makâmından nezâret-i ‘âcizîye meb’ûs tahrirât mazbata-i mezkure ile beraber manzur-i ‘âlî-yi sadrâzamîleri buyurulmak üzere leffen takdim kılınan mütala’asından rehîn-i ‘ilm-i ‘âlî buyurulacağı vechile zikrolunan köprü inşaât-ı cesîmeden ve binâberîn ahâli ve memleketçe ve ebnâ-yı sebîl ve ticâretçe müstelzim-i menâfı’ ve teshîlât olur âsârdan bulunmuş olduğuna ve bu misillu ibrâz-ı âsâr-ı vatanperverî edenlerin taltîfi şân-ı mekârim-nişân-ı ‘âlî iktizâsından bulunduğuna binâen şeyh-i mumaileyhin dahi tensîb buyurulacak sûretde taltîfi bi’l-Vucûh merhûn-i lutf ve müsaâde-i celîle-i cenâb-ı sadâretpenâhîleri bulunmuş olmağın, ol bâbta emr u fermân hazret-i veliyyu’l-Emrindir.

Fi 21 Receb Sene 1301 Ve Fi 5 Mayıs Sene 1300

Raûf

‘Atufetlu Efendim Hazretleri

İşbu tezkire-i ‘atufîleri ve melfûfâtı mütala’agüzâr-ı muhlisi olarak şeyh-i mumaileyhin ne sûretle taltîfi münâsib olacağının vilâyetle bi’l-Muhâbere iş’arı hususuna himmet buyurulması siyâkında terkîm-i cevâba ibtidâr olundu.

Fi 4 Şaban 1301 Ve Fi 19 Mayıs 1300

Şu’ayb

Ma’ruz-i Çâker-i Kemîneleridir ki

İşbu emr u iş’ar-ı ‘âlî cenâb-ı vekâletpenâhîlerine tevfîkan Bitlis vilâyet-i celîlesine sabk eden iş’ara cevâben alınan tahrirât leffen takdim-i huzûr-i sâmî-yi fahîmâneleri kılınan meâlinde mumaileyhin Üçüncü Rütbeden bir kıt’a Mecîdî Nişân-ı Zîşânıyla mazhar-ı ‘âvâtıf-ı seniyye olması lüzumu gösterilmiş ve ifâ-yı muktezâsı re’y ve irâde-i ‘aliyye-i hazret-i sadâretpenâhîlerine mütevakkıf bulunmuş olmağın, ol bâbta emr u fermân hazret-i veliyyu’l-Emrindir.

Fi 27 Zilka’de 1302 Ve Fi 26 Ağustos 1301

Raûf

Nâfi’a Nezâret-i Celîlesine

118

Devletlu Efendim Hazretleri

Meşâyih-i Nakşibendiyye’den El-Hâcc Abdurrahman Efendi’nin Murad Nehri üzerinde cesîm bir köprünün inşâsına muvaffak olmasından dolayı taltîfi hakkında sabk eden ‘arz ve iş’ara cevâben makâm-ı sâmî-yi nezâretpenâhîlerinden şerefvârid olan 8 Şubat Sene 1301 tarih ve yedi (7) numaralı tahrirât-ı ‘aliyyede mumaileyhin ne sûretle taltîfi münâsib olacağının ‘arzı fermân buyurulmakdan nâşî keyfiyyet ol vakit Muş mutasarrıflığına tebliğ kılındığı gibi nehr-i mezkurun geçen sene emsâli görülmedik bir sûretde tuğyânı ve suyun bunca vâsi’ ve ‘amîk olan mecrâsını doldurarak tâ köprünün üzerinden cereyânı köprüyü tahrîb ederek çekilen emekler hebâ olduğu cihetle şeyh-i mumaileyh nezd-i ‘Acizîye gelerek bu bâbta hükûmetçe de muâvenet-i muktezîye ifâ olunur ise yeniden inşâsına bede’ edeceğini ifâde etmiş ve binâberîn, her türlü muâvenet ve teshîlât va’dolunmakla beraber bizzât köprüye giderek teşvîkât ve terğibât-ı mukteziye de ifâ ve taş vesâire nakli için icâb eden araba vesâirenin istihzârı hakkında mahalli me’murîn-i mülkiyyesine tenbihât-ı lâzime icra olunduğu gibi ikiyüz (200) liraya karîb i’âne de tedârik ve i’tâ ve seksen (80) aded ağaç dahi merkez-i vilâyetden isra edilmiş olması üzerine Gümüşhâne’den mâhir ustalar celb edilerek ayakları kârgir ve üzeri ahşâb olarak üç göz üzerine gâyet metîn ve rasîn olarak bi’l-İnşâ ikmâl edilmiş ve şeyh-i mumaileyhin bu uğurda iki def’ada pek çok emek ve hizmeti sebkat ederek şâyân-ı taltîf-i ‘âlî bulunmuş olması hasebiyle hizmeti bi’t-Takdir ne gibi mükâfât emelinde bulunduğu kendisinden istihrâc olundukda bu emr-i hayra öyle bir mükâfât emeliyle teşebbüs ve delâlet etmediği misillu bu iş şâyân-ı mükâfât değerli bir hizmet dahi olmadığını beyân ve şu kadar ki, hakkında eser-i lutf-i ‘âlî olmak üzere vukû’bulacak iltifât-ı hazret-i pâdişahî kendisince de mucib-i mefharet-i bînihâye ve bir kat daha müstelzim-i da’avât-ı hayriyye olacağını dermeyân eylemiş ve mutasarrıflık-ı mezkurdan alınan cevâbta İzmîr Pâye-i Mücerrede’siyle Üçüncü Rütbeden Mecîdî Nişân-ı Zîşânıyla taltîfi gösterilmiş ise de mumaileyh rütbe arzusunda bulunmadığından ifâde-i vâkı’asına ve mazbût olan hâl ve mesleğine nazaran rütbeden sarf-ı nazarla Üçüncü Rütbeden bir kıt’a Mecîdî Nişân-ı Zîşânı’yla taltîfi hâlinde matlûb olan te’sîrât-ı hasene hâsıl olacağı derkâr bulunmağla icra-yı icâbı vâbeste-i ‘inâyet ve müsaâde-i devletleridir. Ol bâbta emr u fermân hazret-i men lehu’l-Emrindir.

Fi 21 Şevvâl Sene 1302 Fi 22 Temmuz Sene 1301

Fikrî

Devletlu Efendim Hazretleri

Meşâyih-i Nakşibendiyye’den A bdurrahman Efendi’nin Murad Nehri üzerinde cesîm ve metîn bir köprü inşâsıyla ibrâz-ı meâsir-i hamiyyet eylemesinden nâşî sûret-i taltîfi hakkında âfi’a nezâretiyle muhâbereyi şâmil tezkire melfûfâtıyla beraber ‘arz ve takdim kılındı. Nezâret-i müşârunileyhanın cevâbında Efendi-yi mumaileyhin Üçüncü Rütbeden bir kıt’a Mecîdî Nişân-ı Zîşânıyla taltîfi münâsib olacağı mahalliyle cereyân eden muhâbere netîcesinden anlaşıldığı gösterilmiş olmağla ol bâbta her ne vechile irâde-i seniyye-i hazret-i pâdişahî şerefmüte’allik buyurulur ise infâz-ı mantûk-ı münîfine ibtidâr olunacağı beyânıyla tezkire-i senâverî terkîm kılndı Efendim.

Fi 3 Zîlhicce Sene 1302 Fi 1 Eylül Sene 1301

Şu’ayb

Ma’ruz-i Çâker-i Kemîneleridir ki

Resîde-i dest-i ta’zîm olan işbu tezkire-i sâmiye-i sadâretpenâhîleriyle melfûf evrak manzur-i ‘âlî buyurulmuş ve ber vech-i isti’zân mumaileyhin taltîfi hususuna irâde-i seniyye-i cenâb-ı tâcdârî şerefmüte’allik buyurularak evrak-ı ma’ruze i’âde kılınmış olmağla ol bâbta emr u fermân hazret-i veliyyu’l-Emrindir.

Fi 4 Zîlhicce 1302 Ve Fi 2 Eylül 1301

Ali Rızâ

Norşinli Şeyh Muhammed Ziyauddîn Efendi

Şeyh Ziyauddin Efendi, sâlifu’z-Zikr Kürd Nakşibendî-Halidî Meşâyihinin meşâhirinden Şeyh Abdurrahman et-Tahî’nin (Vefatı 1304/1886) püser-i vâlâları olup, hicrî 1273/1856 tarihinde Bitlis’in Hizan Kazası İsbayerd nahiyesinin Üsb köyünde kadem-nihade-i alem-i fena olmuşlardır. Tahsillerini pederleri ve diğer bazı Kürdistan’daki meşahir-i ulema yanında yapmışlardır. Aynı zamanda Nakşi-Halidi usulü üzerine tarikat terbiyesi almışlardır. Bilahere, bâlâda mezkur pederleri Bitlis’in Norşin nahiyesine hicret etmekle ,Norşin’de Tavattun etmişlerdir. Pederlerinin 1304 tarihinde vefatıyla, Tarikat terbiyelerini ,seyr-i sülukunu pederinin Halifesi Şeyh Fethullah el-Werkanesî’nin (Vefatı:21 Cemaziyelevvel 1317/1899), kabri Bitlis Şehir Merkezindedir.) yanında itmam edip hilâfet almıştır. Nakşibendîliğin Halidîyye şu’besini Kürdistan’da en fazla neşredenlerden olmuştur. Bu yüzden , çevresinde ve bölgede “ Hazret” lakabıyla şöhret bulmuştur. Birinci Cihan Harbi başladığında gönüllü kuvvetler teşkil ederek harbe iştirak etmişlerdir. Bu harpte, sol kolunu kaybetmiş, Muhammed Said ve Muhammed Eşref adlı iki kardeşi de şehit düşmüştür. Harbin akabinde , kendisine Sultan V. Mehmed Reşad tarafından , Gümüş Liyakat Muharebe Madalyası ve bir protez kol , 11 Ramazan 1334 tarihli Beratla birlikte irsal olunmuştur. Daha evvel de yine Sultan Reşadtarafından kendisine Mecidi Nişanının Beşinci Rütbesi 13 Cemaziye’l-Ahire 1332 tarihli bir Beratla i’ta kılınmıştır.[1] Yine Kendisine, Mustafa Kemal tarafından 13 Ağustos 1335 (1919) tarihinde Erzurumdan gönderilmiş bir mektup mevcuttur. (Bkz. Nutuk, Vesikalar bölümü, Vesika 52). Bu mektupta Mustafa Kemal , Şeyh Ziyaeddin Efendi’den Müdafaa-yı Hukuk cemiyetleri için destek istemektedir. Ancak, Şeyh Ziyaeddin Efendi bir sebepden naşî destek vermeyi kabul etmez. Şeyh Ziyaeddin Efendi 17 Receb 1342 hicri tarihinde (9 Şubat 1924) vefat eder . Norşin’de babasının yanına defnedilir. Şeyh Ziyaeddin Efendi Sağlığında birçok kimseye Medrese ve tarikat icazeti verir. Halifeleri arasında, Zokaydlı Şeyh Mahmud, Karaköylü Şeyh Mahmud , Ohinli Şeyh Alaaddin (Vefatı:1949), Şeyh Ahmed el-Haznevi (Vefatı:1950), Hezanlı Şeyh Selim Efendiler gibi , Nakşibendi-Halidi tarikatının meşhur meşayihi vardı. Ayrıca, Şeyh Ziyaeddin Efendi’nin 113 mektuptan müteşekkil matbu Mektubatı da vardır. Bu mektuplar arasında , kendi müridi ve Bediüzzaman’ın ağabeyi MollaAbdullah’a gönderilmiş mektuplar da vardır. Hazret’in Mektubatı , Eski Kozluk Müftüsü Merhum Molla Hasip Seven tarafından Türkçeye de tercüme edilmiş olup, Bu tercüme 1977’de İstanbul’da basılmıştır. Ayrıca, Bitlisli Molla Hüseyin Efendi’ye verdiği bir icâzetnâme, İstanbul Müftülüğünde bulunan Şeyhülislâmlık arşivi meyanındadır.[2] Bediüzzaman’ın çeşitli risalelerinde kendisinden bahsedilmektedir. 15 Halifesi olup, halifeleri şunlardır:

Molla Muhammed Emin El-Kursincî (Mela-yi mazin, Vefatı:1936)
Hacı Abdulkerim (Hizanlı)
Şeyh Ahmedi El-Haznevi(Suriye)
Şeyh Mahmud Karaköy (Varto-Karaköy)
Şeyh Muhammed Selim (Diyarbekir-Hezanlı, Vefatı: 1335)
Şeyh Mahmud Zokaydi (Şeyh Abdülkahhar’ın oğlu)
Şeyh Alauddin Verkanisî-Ohinî (Şeyh Fethullah'ın oğludur)
Şeyh Şihabuddin Tilî (Muş'un nahiyesi)
(Şeyh Şihabuddinin oğlu) Molla Ubeydullah
Molla Halil El-Koğaki (Muş-Bulanık’ın Koğak Köyü)
Molla Yusuf-i Hort
Şeyh Abdurrahman-i Çokreşi (Erzurum-Karayazı)
Şeyh İbrahim El-Abrî (Muş-Bulanık’ın Köyü)
Molla Abbas (Bulanıklı)
Molla Halid-i Poğaşi (Reşadiye Köyü)

DH.SYS

23/12

9/S/1331

Dâhiliyye Nezâreti Muhâberât-ı Umûmiye Dâiresi

Evrak No:...

Müsevvidi:...

Tarih-i Tesvîd: 29 Nisan 1329

Tarih-i Tebyîz: “

Bitlis Vilâyetine Şifre

Külliyetli gönüllü ile harbe gitmek teşebbüsü ile merkez-i vilâyete gelen vilâyetiniz meşâyihinden Tağlı Şeyhizâde Şeyh Ziyâeddîn Efendi’nin güyâ Kürdistan nâmına Rusya himâyesine müracaât fikrini beslediği ve tarafdar bulamadığı cihetle ikâmetgâhı olan Norşîn karyesine avdet eylediği ve müridlerinden birinin de -ifâdesine nazaran- mayısın onunda işlerin içyüzü açılacağından bahsettiği haber alındı. Hamiyyet-i İslâmiyye noktasından şu haberin sıhhati me’mûl olmamağla beraber vilâyetçe tahkîkât-ı lâzimede bulunularak bu gibilerin celb u imâle ve sû’-i tefehhümlerin izâlesi himmetinize mevdû’dur efendim.

( Mazhar Beğ’in muvâsalatı anlaşılınca yazılmak üzere)

Dördüncü Şu’beye

Bâb-ı Âlî

Dâhiliyye Nezâretie telkînât-ı

Şifre Kalemi

11505/202

Erzurum Vilâyetinden Vârid Olan Şifredir.

Ekrâd ve aşâyirin mevâiz-i dîniyye ve telkînât-ı şer’iyye ile hükümetimize bir kat daha te’yîd-i merbûtiyet ve anâsır-ı gayr-i müslime ile hüsn-i ülfet ve muâşeretler-i lüzumuna göre bu vazîfeyi ifâ eylemek üzere tarîkat-i Nakşibendiyye-i Hâlidiyye meşâyihinden olup zühd ve takvası cihetiyle aşâyir nezdinde hâiz-i hürmet ve i’tibâr bulunduğu anlaşılan Muşlu Şeyh Hacı Yusuf Efendi’nin Hınıs ve Pasinler havâlisine gönderilmesi bi’t-tensîb masârıf-ı seferiyesine medâr olmak üzere tahsîsât-ı mestûre tertîbinden kendisine onbeş (15) lira verilerek i’zâm kılındı. Şu aralık Kürdistan’da bu gibi sulehâ, ulemâ ve meşâyihin o yolda vaaz u nasihatde bulunmaları pek büyük muhsenâtı müstelzim olacağı fikr u mütalaasında bulunduğum ma’ruzdur.

28 Mayıs 1329

Vâli: Reşîd

Dördüncü Şu’beye

30 Mayıs 1329

DH.ŞFR

519/106

02/Ma/1332

Bedirhânî Kâmil’in Bitlis’te ikâmetle Mutkî cihetindeki ahâlî ve mültecîler rüesâsına hükümet-i hâzıra aleyhinde hareketi ve Rusya’ya ilticâyı ve Trabzon’un sukûtunu hâvî mel’anetkârâne muhtelif tarihle ikisi Arabî ikisi Türkî gönderdiği dört hezeyannâme aynen posta ile takdim kılmışlar. Mutki aşâiri rüesâsı için te’sir-i nüfuzu cârî olan Şeyh Ziyaeddin ve Alaeddin efendilerle onlara karâbeti olan, bidâyet-i harbden beri mücahededen ferağat etmiş olmayan Hacı Musa Beğ ve kâimakâm vekili Halef Salâhî Efendi aşâir-i ekrad ve ahâliyi inhilâle mahal bırakmayacak suretde hükümete hizmet ve sadâkatleri te’min edilmiş bulunduğundan hezeyannâmelerin te’sir etmeyeceğini mumaileyhim ailece bu sırada Garzan’a muhâceret olunmasından dolayı muâvenetde bulunulacağını arz ederim.

2 Mayıs 1332

Vali Vekîli

Memduh

DH.ŞFR

588/60

28/Haz./1334

Posta Ve Telgraf Nezâreti

Dâhiliye Nezâretine Şifredir

Mahreci: Musul

No: 4

Bitlis’de Ruslara esir düşen Bedîüzzaman Said-i Kürdî Efendi’nin İstanbul’a avdet ettiğinden bahisle hizmetinin makâmâta ‘arzı sûretinde telgrafı aldım. Erzurum’un sukûtu üzerine ikinci ordu kıtaâtından bir cüz’ünün o havâliye yetişmesinden akdem Bitlis boğazından düşmanın müruru ve Dicle nehrine kadar şimâlden tavassu’unu istilzâm etdiren bir vaz’iyyet olduğundan onüçüncü alayın Bitlis’e dört saatlik mesâfeye vüsûlüne kadar kasaba muhârebesi olan yirmi günlük müdafaâda “Hazret” denilen Şeyh Ziyâeddîn ile mumaileyhin kürdleri cepheye sevk husûsundaki mesâ’îleri ve bilhassa askerce müsâraaten terk edilen Muş cihetlerinde, mumaleyhin gönüllü kumandan sıfatıyla kasaba ahâli ve talebesini alarak sekiz topu kurtarmak sûretindeki fevkalâde gayreti vukû’a gelmiş idi. İlim ve hitâbetiyle kürdleri irşâda muktedir olan mumaileyhin her mevki’deki ikâmetgâhına müracaât edenlerin kesreti kendisinin sahâvetiyle berâber fıkdân-ı meâyişi, olduğu mevk’ide emrine her zaman terfîh ve iktidarı mevcûdiyetini ihsâs etdirmişdir. Binâenaleyh, ırken kürd olup ....bulunan Yezîdîlerinirşâdı ve onları ta’lim ve tahsile teşvîki ve vâizliğiyle beşbin (5000) kuruş tensîb-i maâş görülerek hidemât-ı sâbıkasına mükâfâten ilmiyye rütbesiyle nişân dahi i’tâ kılınarak taltîfi ve bu sûretle hükümete temâdi-yi merbûtiyyet ve sadâkatinin te’mîni siyâset-i idâreye muvâfık olacağı mütalaâsını ‘arza mücâseret eyledim. Fi 27..

Vâli: Memduh

BEŞİNCİ RÜTBEDEN MECİDİ NİŞANI BERATI

(TUĞRA) REŞAD – Muhammed Reşad Bin Abdülmecid Han Tâbe Serahu-

Şân-i Şerîf-i âlîşân sâmi-yi Mekân-i sultânî Ve Tuğra-yı Gâzâ-yı Cihân-Sitân-i Hâkânî

Norşîn’de mukîm iftiharu’l-Emâcid ve’l-Ekârim Şeyh Ziyauddîn Efendi Bitlîs hadise-i zâilesi esnasında Hükûmet-i Seniyyeme karşı ibrâz eylediği hidemât-i hasene ve meâsir-i sadakatkârâneden nâşî şehriver-i âtıfet-i seniyye-i şâhânem olduğuna binaen bi’l-İsti’zân şerefsâdır olan irâde-i seniyye-i mülûkânem mûcebince mumaileyhe Mecîdî Nişân-i Zîşânının Beşinci Rütbesi ‘inayet ve ihsan kılınmış olduğunu mutazammın işbu Berât-i Alîşânî ısdâr olundu. Hurrire Fi’l-Yewmi’s-Sadis Aşer Min Şehri Cemaziye’l-Ahire Senetu isna selasûn ve selâsemiete ve elf

(16 Cemâziye’l-Ahir 1332)

Bemakâm-ı Mahrûse-i Mahmiyye-i Kostantîniyye

BOA

DH.EUM.2.Şb

2/9

14/Za./1332

Telgrafnâme

Devlet-i ‘Aliyye-i Osmâniye Telgraf İdâresi

Târîh: 21 Eylül 1330

No: 4000

Deraliyye’de Sadâret-i Uzmaya

Bitlis vak’a-i zâile-i müteessifesinden tevellüd eden icâbât-ı siyasiyyenin tercîm ve ta’zîb etdiği eşhâs bugün bir intibâh-ı kat’î ile mütehassis ve mâzî ile hâl arasında bir hulûs-i kanaat-ı kâmile ile müstağfir olarak hükümet-i Osmaniyyenin merhametine müteveccihdirler. Hiyânetlerinin kat’iyyetine kâil ve kani’ bulunmaklığım temenni-i isti’tâfı ve mâzî üzerine bir hatt-ı nisyân çekilmek sûretiyle muhîtin ilticagâhları mâhiyetlerini iyânen izhâr eden birkaç hâinin sürdükleri şâibeden tathîrini ve milletin üç yüz (300) seneden beri müstemir olduğu huzûr-ı gâib-i müstakbele bu muh’itin târîhi sine-i sâdıkasının dahi lekesiz bir nâsiye ile çıkmaklığı lüzumunun bir afv ile te’mînini istirhâm husûsuna bir lisân-ı sadâkatle cür’et eyleriz. Fermân.

Şeyh Abdurrahman Efendizâde: Ziyâeddin

Şeyh Fethullah Efendizâde: Alâeddîn

Telgrafnâme

Devlet-i ‘Aliyye-i Osmâniye Telgraf İdâresi

Târîh: 21 Eylül 1330

No: 4000

Dâhiliye Nezâret-i Celîlesine

Şeyh Abdurrahman Efendizâde: Ziyâeddin

Şeyh Fethullah Efendizâde: Alâeddîn

Norşin’de Mukîm Hazret Şeyh Ziyaeddîn Efendi’ye Gümüş Muharebe Liyakat Madalyası İ’tâsı Hakkında İrâde-i Seniyye

BOA

İ.DUİT

66/26

11/N/1334

Harbiye Nezâreti

Muâmelât-ı Zâtiye Müdiriyyeti

8/3774

Ma’rûz-ı Çâker-i Kemîneleridir ki,

Esbâb-ı mütenevi’adan nâşî milis rüesâsından Hacı Musa Beğ ile diğer dört zâta muhtelif derecelerden madalya ve nişânlar i’tâsına dâir nüshateyn olarak tanzim kılınan irâde-i seniyye lâyihası leffen takdim kılınmağla iktizâsının ifâ ve neticesinin emr u inbâ buyurulması bâbında emr u fermân hazret-i veliyyu’l-emrindir.

Fi 1 Ramazan Sene 1334 Ve Fi 27 Haziran Sene 1332

Başkumandan Vekili Ve Harbiye Nâzırı

Enver

Harbiye Nezâreti

Muâmelât-ı Zâtiye Müdiriyyeti

İrâde-i Seniyye Numarası: 1132

İrâde-i Seniyye

Sıra Numarası/Ordu/Kolordu/Fırka/Alay/TaburBölük/Rütbe/ Künye/ Sicil Veya Kayıt Numarası/

Milis Rüesâsından Şeyh Hazret Ziyaeddin Efendi

Hakkında Olunacak Muâmele

Mutki ve Huyût cihetlerindeki muhârebâtda fedâkârlığı meşhûd olmasına binâen bir kıt’a Muhârebe Gümüş Liyâkat Madalyası ile taltîfi

Milis Rüesâsından: Hacı Musa Bey

Hakkında Olunacak Muâmele

Mutki ve Huyût cihetlerindeki muhârebâtda fedâkârlığı meşhûd olmasına binâen bir kıt’a Muhârebe Gümüş Liyâkat Madalyası ile taltîfi

Esbâb-ı mütenevvi’adan dolayı şâyân-ı taltîf olan bâlâda muharreru’l-esâmi zevâtdan Hacı Musa bey ile Şeyh Hazret Ziyaeddin Efendilere Muhârebe Gümüş Liyâkat Madalyaları i’tâ kılınmıştır.

İşbu irâde-i seniyyenin icrâsına harbiye nâzırı me’mûrdur.

Fi 11 Ramazan 1334 Fi 29 Haziran 1332

Mehmed Reşâd

Sadrâzam: Mehmed Said

Başkumandan Vekîli Ve Harbiye Nâzırı: Enver

GÜMÜŞ LİYAKAT MUHAREBE MADALYASI BERATI

ELGAZİ ( REŞAD ) TUĞRA

Mevki’i harpte fevkal’ade şecaat ve cesaret ibrâzı sûretiyle hizmet-i vataniyyede bulunan erkân ve ümera ve zabitân ile küçük zabitân ve efradı ve me’murîn-i askeriyye ve mülkiyyenin beyne’l-emâsil bâis-i fahr ve mübahât olacak sûretde taltîf ve tesrîri emr u fermân-ı hümayûn-i padişâhânem iktizâ-yı celîlinden bulunduğuna ve Milis rüesâsından Kudvetu’l-emâsil ve’l-akrân Şeyh Hazret Ziyauddîn Efendi Mutki ve Huyût cihetlerindeki muharebâtda şuhûd olunan fedakârlığından nâşî (iki kelime yırtılmış okunamadı) seniyye-i şâhânem olduğuna binaen bi’l-isti’zân şerefsâdır olan irâde-i seniyye-i mülûkânem hükm-i münîfine ve nizamnâme-i mahsûsuna tevfîkan kendisine Gümüş Liyakat Muharebe Madalyası i’ta kılınmış olduğunu mutazammın işbu Berât-ı Alîşânî ısdâr olundu. Hurrire Fi’l-Yewmi’l-Hâdî Aşer Min Şehri Ramadhâni’l-Mubarek Senetu Erba’a ve Selâsûn ve Selasemiete ve Elf

(11 Ramazan Sene 1334)

Be Makâm-ı Daru’l-Hilâfeti’l-Aliyye

Mustafa Kemal ( Atatürk) ‘in Şeyh Muhammed Ziyauddin Efendi’ye Gönderdiği Mektubun Sûreti:

VESİKA 52 13 Ağustos 1335 (1919)

Norşinli Meşâyih-i İzâmdan Şeyh Ziyauddin Efendi Hazretlerine

Fazîletlu Efendim,

Zât-ı fâdılânelerinizin Harb-ı Umûmî’nin imtidâdınca Osmanlı Ordusuna îfâ eylemiş olduğunuz hidemât-ı bergüzîdelerine ve makâm-ı muallâ-yı Hilâfet ve Saltanata göstermiş olduğunuz ravâbıt-ı kalbiyelerine yakından muttali’ bulunuyorum. Bu sebeple zât-ı âlinize kalben pek büyük hürmetim vardır.

Bugün makâm-ı Hilâfetin, Saltanât-ı Osmâniye’nin ve vatan-ı mukaddesimizin düşmanlarımız tarafından nasıl rencide edilmekte ve vilâyât-ı şarkiyemizin Ermeniler’e hediye edilmesinde ısrar olunmakta olduğu ma’lûm-ı ârifâneleridir. Millete istinad etmeyen İstanbul’daki hükümet-i merkeziye bütün bu düşman taaddileri karşısında âciz ve nâçîz kalarak hukûk-ı millet ve memleketi müdafaa edememekte olduğu tahakkuk etmiştir. Bu sebeple milletimizin mevcûdiyetini ve vahdetini bütün cihâna göstermek ve hukukumuzun ‘indi ve şahsi kararlarla imhasına müsaade edemeyeceğimizi anlatmak maksadıyla senâverleri resmî makâm ve sıfatımdan tecerrüd ederek milletin içinde ve milletle beraber çalışmaktan başka çare göremedim ve derhal askerlikten istifâ ettim.

Vekâyi-i elîme te’sîriyle her tarafta teşekkül eden millî ve vatanî cem’iyetlerin murahhaslarından mürekkeb olmak üzere Erzurum’da in’ikâd eden bir kongre ile

“ Şarkî Anadolu Müdafaa-yı Hukûk Cem’iyeti “ teşekkül etti ve vahdet-i milliyemizi dahil ve hârice karşı temsil eylemek üzere bir hey’et-i temsiliye Kabul edildi. Bu hususâta dair beyânnâme ve nizâmnâmelerden zât-ı ulyânıza takdîm ediyorum. Zât-ı fâdılâneleri cem’iyetimizin en muhterem a’zâsından bulunduğunuz cihetle istihsâl-I maksad-I mukaddes için cümlece müsellem olan himmet ve gayretlerinin teşkîlâtımızın o havâlice tesri’i husûlüne ve muzır düşman telkinâtının izâlesine masrûf olacağına mutmainim. Birkaç güne kadar Garbî Anadolu ve Rumeli’nin bilcümle vilâyâtından gelmekte olan murahhaslarla da umûmî bir kongre sivas’ta akdolunacaktır. Cenâb-ı Hakk’ın avn u inâyeti ve Peygamber-i Zîşânımız’ın feyz u şefaati ile umûm milletimizin bir noktada müttahid olduğunu ve hukukunu muhafaza ve müdafaaya kadir olduğunu cihâna göstereceğiz

Karîben Meclis-i Meb’usânımızı açtırmak ve millete müstenid kuvvetli bir hükümeti mevki-i iktidâra geçirerek selâmet-i vatanı te’min eylemek müyesser olacaktır.

Muhabbet ve hürmetlerimin kabulünü ricâ ve o havâlideki bilcümle vatandaşlarıma selâmlar ithâf eylerim Efendim Hazretleri.

Sâbık Üçüncü Ordu Müfettişi

Mustafa Kemâl

(Bkz. Nutuk, Vesikalar bölümü, Vesika: 52)

Notlar:

[1] Bunlara dair beratlar özel kütüphanemizde mahfuzdur.

[2] Sadık Albayrak, Son Devir Osmanlı Uleması, 1996, Cilt 2, Shf. 99-100,427-430 )