Osmanlı Devleti’nde Arnavut Sadrazamlar: Mustafa Nâilî Paşa - The Albanian Grandviziers In Ottoman Empire: Moustafa Naili Pasha

Osmanlı Devleti’nde Arnavut Sadrazamlar:  Mustafa Nâilî Paşa -  The Albanian Grandviziers In Ottoman Empire: Moustafa Naili Pasha 


Rumeli’de Kesriye/Kastoria’nın Polyan karyesinden İsmail Bey’in oğludur. 1213/1798 tarihinde Polyan’da dünyaya gelmiştir. Küçük çocukken Sadrazam Yusuf Ziya Paşa’nın maiyetinde Mısır’a giderek El-Ariş kalesini Fransızlardan geri alıp, önce Mirmiranlık, sonra Mısır valiliğine yükselen dayısı Tahir Paşa’nın refakatine verilmiştir. Dayısının ölümüne kadar orada kalır. 1224/1809’da diğer dayısı Hasan Paşa tarafından tekrar Mısır’a celbedilir. Vahhabi Ayaklanmasında dayısı ile Hicaz’a gider beş sene müddetle Mekke-i Mükerreme’de ikamet eder. 1237/1821’de Girit’te vâki olan ayaklanmayı basırmak için dayısı Hasan Paşa ile asker olarak Girit’e gider. Dayısı Hasan Paşa’nın vefatı akabinde, Hasan Paşa’nın tüm emvali Kavalalı Mehmed Ali Paşa tarafından Mustafa Naili’ye tevdi edilir. Girit idaresi Mısır valiliğinin uhdesine verildiğinden Girit’in mülki ve askeri umuru ona tevdi edilir. 1253/1837’de Lübnan’da Maruni ve Dürzilerin ayaklanarak Şam’a taarruzları üzerine, Girit’ten Şam’a gelir. Halep’ten gelen M. Ali Paşa’nın oğlu İbrahim Paşa ile birlikte altı ay zarfında bu gâileyi ortadan kaldırır.

Kavalalı Mehmed Ali Paşa ve Oğlu İbrahim Paşa’nın İstanbul’a karşı ayaklanması akabinde Şam ve Girit bunların uhdesinden alındığından, Mustafa Naili Paşa’ya vezaret rütbesi ile birlikte kayd-ı hayat şartıyla 7 Zilka’de 1256/31 Aralık 1840’ta Girit valiliği verilmiştir. Mustafa Naili Paşa bu tarihten itibaren, 30 yıl süreyle Girit valiliği vazifesini deruhde etmiştir. 30 yıl sonra İstanbul’a nakledilerek, 1267/1851’de Meclis-i Vâlây-ı Ahkâm-ı Adliye azâlığına, 1268/1852’de Reşîd Paşa’ya halef olarak Meclis-i Vâlâ reisliğine tayin olunmuştur. Aynı yılda ilkin ikinci rütbeden, sonra birinci rütbeden Mecidi nişânı ile taltif edilmiştir.

1269/1853’te Damad Mehmed Ali Paşa’nın azli üzerine Sadrazamlık makamına getirilmiştir. Sadrette ike Reşid Paşa’nın devlet işlerine her anlamda müdahale etmesi üzerine araları açılmış, 1270/1854’te sadaretten azledilmiştir. Daha sonra Reşid Paşa ile aralarını düzeltmiş, Kırım Muharebesinde gayret ve sadakati görülmekle İftihar nişanı verilmiştir.

1273/1857’de Sadrazam Reşid Paşa’nın azledilmesi akabinde, ikinci kez sadaret makamına getirilmiştir. Yine bir sene akabinde 1274/1858’de sadrazamlıktan azl edilmiş, Mecalis-i Aliye riyasetine getirilmiştir. 1278/1862’de Birinci Rütbeden Osmani Nişânı verilmiştir. 1283/1866’da Girit’te baş gösteren ayaklanmayı bastırmakla görevlendirilmiştir. Mustafa Naili Paşa 15 Şevval 1288/28 Aralık 1871’de Mecâlis-i Aliye’ye memur iken İstanbul’da vefat ederek Fatih Cami-i Şerifi haziresine defn edilmiştir.

Sadrazam Mustafa Nâilî Paşa’nın Fatih Camii Haziresindeki 15 Şevvâl 1288/28 Aralık 1871 Tarihli Mezar Şâhidesi Kitâbesi:

هوالبآقی

اوتوز سنه گريدده واليلك

ايتمش و بعده مجلس والای

احكام عدليه رياستنی و ايكی

دفعه مسند جليل صدارتی احراز

ايدرك مجالس عليه يه مأمور ايكن

ارتحال دار نعيم ايلمش اولان

الحاج مصطفی نائلی پاشانڭ

روحنه الفاتحه

سنه ١٢٨٨

١٥ شوال

Huve’l-Bâkî

Otuz sene Girid’te vâlilik

Etmiş ve ba’dehu Meclis-i Vâlâ-yı

Ahkâm-ı Adliyye riyâsetini ve iki

Def’a mesned-i celîl-i sadâreti ihrâz

Ederek mecâlis-i aliyyeye me’mûr iken

İrtihâl-i dâr-ı na’îm eylemiş olan

El-Hâcc Mustafa Nâilî Paşa’nın

Ruhuna El-Fatiha

Sene 1288

15 Şevvâl

Sadrazam Merhum Mustafa Nâilî Paşa

Sadrazam Merhum Mustafa Nâilî Paşa'nın Fatih Câmi-i Şerîfi Haziresindeki Kabri Ve Şâhidesi

Sadrazam Merhum Mustafa Nâilî Paşa'nın Fatih Câmi-i Şerîfi Haziresindeki Kabri Ve Şâhidesi

Sadrazam Merhum Mustafa Nâilî Paşa'nın Fatih Câmi-i Şerîfi Haziresindeki Kabri Ve Şâhidesi