İstanbul’un Kaybolan Camileri: Yedikule Hisarı (Fatih) Câmi-i Şerîfi

İstanbul’un Kaybolan Camileri: Yedikule Hisarı (Fatih) Câmi-i Şerîfi

Fatih Sultan Mehmed tarafından Ayasofya-i Kebîr vakfına bağlı olarak yaptırılan bu câmi Yedikule Hisarı içinde bulunurdu. Bu Cami-i Şerîf İle Alakalı Hadîkatu’l-Cevâmi’de Ayvansarâyî şu bilgileri vermektedir:

“Bânîsi Ebu’l-Feth Sultan Muhammed Hân Hazretleridir. Vakfı Ayasofya-i Kebîr vakfına mülhaktır. [1]Sultan Murad nedîmlerinden Deli Hüseyin Paşa nâm bir vezîr şehîden anda medfundur. Kurbunda Nâzır-ı Daru’s-Saâde olan Maktul Beşîr Ağa’nın mektebi vardır. Kendi Üsküdar’da Doğancılar Meydanı’nda müstakil mezaristanda medfundur. Mahallesi vardır. (Ayvansarâyî, Hadîka, 1231: 111a-111b; 1281:1/222)

Yedikule Hisarı: 1458 yılında Fatih Sultan Mehmed tarafından Bizans surlarının Altınkapısı/Zafer Tâkına bitişik yaptırılan Yedikule Hisarı önce silah deposu ve müstahkem olarak inşa ettirilmiş. Bilahere, saray hazinesi ve resmi evrakların muhafaza edildiği mekan olmuştur. III.Murad zamanında, saray hazinesi Topkapı sarayına taşındıktan sonra Yedikule korkunç bir hapishane ve maktel haline gelmiştir.Bir çok ünlü paşa (Girit Fatihi Deli Hüseyin Paşa gibi), yabancı esir (Venedik Donanması amirallerinden Stephanvs Alberti gibi, Yedikule’de mahpus iken kale duvarına kendi kazıdığı Latice kitabeye gore, S. Alberti 6 Temmuz 1607’de hapsedilmiş, 1609’da serbest bırakılmış.) ve elçi burada hapsedilmiştir. Bu hisardaki en önemli olay Padişah II. (Genç) Osman’ın 1622’de Yeniçerilerce azledilmesinin ardından buraya hapsedilip, gaddarca boðdurulmasıdır. ( Bu Konuda ayrıca bkz. Prof. Albert Gabriel, İstanbul Türk Kaleleri, Türkçe Çeviri: Alp Ilgaz, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul, trhsz; Halil Edhem, Yedikule Hisarı, Kanaat Kütüphanesi, İstanbul, 1932.)

Yedikule'de ecnebi esirlerden, Venedik Donanması amirallerinden Stephanus Alberti'nin, Yedikule’de mahpus iken kale duvarına serbest kaldığı 1609' da kendi kazıdığı Latince kitabe. Kitâbeye gore, Stephanus Alberti 6 Temmuz 1607'de hapsedilmiş.

İstanbul-Yedikule Hisarında, Girit Fatihi Hüseyin Paşa ve Ailesinin Mezarları Bir Zamanlar Ayakta İken. Yedikule Hisarı Kültür Bakanlığına Bağlı Müze Olmasına Rağmen, Bu Mezarların, 90'lı Yıllarda, Define Avcılarınca Dinamit Patlatılarak Parçalanmış Hali. Foto: Müfid Yüksel 1995

Fatih devri mimarisini yansıtan Cami-i Şerîf,  almaşık örgülü, ahşap çatılı ve çatısı marsilya kiremitli olup, sol tarafta tuğla örgülü bir minaresi bulunmaktaydı. Sağ taraftaki duvarında ortada bir, üst sağda daha küçük bir pencere olmak üzere iki penceresi göze çarpmaktadır. Minarenin sağ tarafında Darussaâde ağası Beşîr Ağa’nın yaptırdığı çeşme bulunmaktaydı. Bu Cami-i Şerif 1905’ten sonraki bir tarihte metruk hale gelmiş zamanla tahrip olarak, duvar bakiyeleri kalmıştır. Dünümüze duvar bakiyelerinin yanısıra, şerefeye kadar minaresi ve çeşmenin harabesi gelebilmiştir. Beşir Ağa’nın mektebinden ise iz kalmamıştır.(Öz, 1/153; Fatih Camileri, 1991:227Öneş, 1998:351)

Bibliography

Ayvansarâyî, Hafız Hüseyin, 1231. Hadîkatu’l-Cevâmi’, Yazma, Müstensih: Hattat Mustafa Râkım, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Yazmaları, TY 8872

Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin, 1281. Hadîkatu’l-Cevâmi’, Cilt. 1-2, Matbaa-i Âmire, İstanbul

Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin, 2001.Hadîkatu’l-Cevâmi’, Hazırlayan: A. Nezih Galitekin, İşaret Yayınları, İstanbul

Fatih Camileri, 1991. Fatih Camileri Ve Diğer Tarihi Eserler,Türkiye Diyanet Vakfı Fatih Şubesi Yayınları,İstanbul

Gabriel, Prof. Albert , trhsz. İstanbul Türk Kaleleri, Türkçe Çeviri: Alp Ilgaz, Tercüman 1001 Temel Eser, Kervan Kitapçılık, İstanbul

Halil Edhem, 1932. Yedikule Hisarı, Kanaat Kütüphanesi, İstanbul

İstanbul Vakıfları Tahrîr Defteri, 953/1546 Tarihli, Neşredenler: Ord. Prof. Ömer Lütfi Barkan-Ekrem Hakkı Ayverdi, İstanbul Cemiyeti Neşriyatı, 1970. Baha Matbaası, İstanbul

Öneş, Ethem Ruhi, 1998. Mabedler Şehri İstanbul’un Tarihi Mescid Ve Camileri, İstanbul Ajans Yayıncılık, İstanbul

Öz, Tahsin. 1997. İstanbul Camileri, Cilt.1-2, 3. Baskı, TTK. Yayınları, TTK. Basımevi, Ankara

[1] Bu Camiye “953/1546 Tarihli İstanbul Vakıfları Tahrir Defteri’ne göre, Mustafa Çelebi bin Halil tarafından kürsi vaz’edilmiştir. (İstanbul Vakıfları Tahrir Defteri, 953/1546 Tarihli, Ayverdi-Barkan Yayını, İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları, 1970, Shf.390)